ZBIÓR ZASAD ETYKI I TRADYCJI ŁOWIECKICH

Pierwszym zaszczytnym przywilejem i powinnością myśliwego
jest osobisty udział w ochronie zwierzyny i zagospodarowaniu łowisk, rzetelne przestrzeganie norm prawa i etyki łowieckiej
oraz pełne podporządkowanie się wymogom dyscypliny organizacyjnej.

Łowiectwo jest szczególną dziedziną życia społecznego, która łączy harmonijnie ochronę przyrody ojczystej z polowaniem, posiada walory kulturotwórcze, wychowawcze, rekreacyjne oraz gospodarcze. Zadania z zakresu łowiectwa realizują myśliwi zrzeszeni w Polskim Związku Łowieckim, zgodnie z obowiązującym prawem, z poszanowaniem tradycji i etyki łowieckiej.
W historii Polski łowiectwo zajmuje znaczące miejsce, wnosząc wymierny wkład do materialnej i duchowej kultury narodu, co znalazło odzwierciedlenie w sztuce, w tym w literaturze, malarstwie i muzyce, formując trwałe wartości etyczne oraz zwyczaje łowieckie. Współcześni myśliwi wartości te kultywują i wzbogacają.

ZASADY ETYKI ŁOWIECKIEJ

1. Myśliwi zrzeszeni w Polskim Związku Łowieckim realizują w sposób świadomy i dobrowolny jego
zadania statutowe oraz przyjmują na siebie obowiązki etyczne.
2. Myśliwy postępuje zgodnie z obowiązującym prawem łowieckim, a także przestrzega przepisów
statutowych i regulaminowych.
3. Myśliwy świadomy jest bogatego dorobku polskiego łowiectwa i godnie reprezentuje go w
społeczeństwie oraz wśród myśliwych z innych krajów.
4. Myśliwy dba o pozytywny wizerunek łowiectwa, a swoim postępowaniem przyczynia się do
kształtowania dobrej opinii o Polskim Związku Łowieckim i jego członkach. W kontaktach ze
społeczeństwem popularyzuje wiedzę o łowiectwie, stara się dla niego pozyskać sprzymierzeńców,
zwłaszcza wśród młodzieży i ludności zamieszkałej w obrębie łowisk. Myśliwy wrażliwy jest na
problemy społeczności lokalnych i w miarę możliwości stara się pomóc w ich rozwiązywaniu.
5. Myśliwy dba o dobro ojczystej przyrody i jej zachowanie dla przyszłych pokoleń.
6. Myśliwy podczas polowania oraz prac hodowlano-gospodarczych kieruje się zasadą harmonijnego
godzenia gospodarki rolnej, leśnej i łowieckiej. W trosce o ochronę zwierzyny i środowiska
współdziała z właścicielami, dzierżawcami gruntów i ich przedstawicielstwami oraz leśnikami.
Okazuje szacunek dla ich pracy oraz unika wyrządzania szkód na polach i w lasach, pomaga w
zapobieganiu szkodom wyrządzanym przez zwierzęta łowne w polach i uprawach, chroni własność
publiczną, a swoim zachowaniem stwarza atmosferę wzajemnej życzliwości.

7. Myśliwy wykonując polowanie i inne czynności związane z gospodarką łowiecką wykazuje dbałość
o środowisko przyrodnicze i równowagę ekologiczną. W przypadku zauważonych nieprawidłowości nie
pozostaje wobec nich obojętny.
8. Myśliwy szanuje prawo do życia zwierząt, postępuje w stosunku do nich etycznie, chroni przed
zagrożeniami, poluje na gatunki łowne w terminach i liczbie określonych planem hodowlano-
łowieckim, dba o ciągłość zachowania zwierzostanów, przeciwdziała szkodnictwu oraz
kłusownictwu.
9. Myśliwy wykonując polowanie przestrzega zasad selekcji zwierzyny.
10. Myśliwy nie szuka w łowiectwie korzyści materialnych, myślistwo bowiem nie może być środkiem do
ich osiągania. Największą satysfakcję myśliwemu dają obcowanie z przyrodą, przeżycia łowieckie
oraz zadowolenie ze współdziałania w gronie myśliwych.
11. Myśliwy dba o dobrą atmosferę w życiu organizacyjnym i na polowaniu, a w postępowaniu
przestrzega zasady równości wszystkich członków PZŁ.
12. Myśliwy w działalności organizacyjnej podporządkowuje się organom Zrzeszenia oraz poleceniom
wydawanym przez osoby funkcyjne, a także korzysta z rad starszych i doświadczonych myśliwych.
13. Myśliwy obowiązki wykonuje rzetelnie, w szczególności: dba o mienie Zrzeszenia, solidarnie
uczestniczy we wszystkich pracach organizacyjnych w miarę możliwości fizycznych, sprawności,
wiedzy i umiejętności.
14. Myśliwy stara się być kompetentny i odpowiedzialny, pogłębiać wiedzę łowiecką, w szczególności
dotyczącą ekologii, gospodarki oraz kultury. W życiu organizacyjnym posługuje się tradycyjnym
językiem łowieckim, doskonaląc jego znajomość w mowie i piśmie.
15. Członkowie PZŁ troszczą się o wychowanie kolejnych pokoleń etycznych myśliwych. Dostrzegają
potrzebę przekazania stażystom i młodym myśliwym autentycznych wartości łowiectwa. Mniej
doświadczonym myśliwym służą radą i pomocą.
16. Myśliwi w stosunku do uczestników polowań są koleżeńscy i życzliwi. Pomocników polowań
traktują z szacunkiem i troską oraz zapewniają im posiłek oraz odpoczynek.
17. Posiadanie i używanie broni nakłada na myśliwego poczucie szczególnej odpowiedzialności.
Myśliwy dba o bezpieczeństwo użytkowania broni. Poluje zawsze ze sprawdzoną i sprawną bronią,
jest świadomy własnych umiejętności strzeleckich, a za etyczny obowiązek uważa ich
doskonalenie. Stosuje amunicję odpowiednią do danego rodzaju polowania i gatunku zwierzyny.
18. Myśliwy podczas polowania zachowuje umiar i opanowanie, nie dopuszcza aby pasja myśliwska
przerodziła się w zachłanność.
19. Myśliwy powstrzymuje się od strzału w warunkach wątpliwych co do bezpieczeństwa otoczenia,
wykluczających skuteczność upolowania zwierzyny, oraz w przypadku braku szansy ucieczki
zwierza, lub możliwości jej podniesienia, a także w sytuacjach wątpliwych co do prawa
pierwszeństwa strzału.
20. Myśliwy zobowiązany jest do sprawdzenia skuteczności strzału lub ataku ptaka łowczego, do
poszukiwania ranionej zwierzyny oraz jak najszybszego, humanitarnego skrócenia jej cierpień.
21. Myśliwi szczególnym szacunkiem i taktowną opieką otaczają najstarszych wiekiem myśliwych, a
także tych, którzy z powodu ograniczonej sprawności fizycznej nie mogą w pełni uczestniczyć w
polowaniach oraz pracach gospodarczych.

22. Myśliwi kultywują tradycje łowieckie, dbają o uroczystą oprawę polowań i wydarzeń łowieckich.
Polowaniom towarzyszą zwyczaje i ceremoniał łowiecki, do których należą głównie: ślubowanie
myśliwskie, chrzest myśliwski, pasowanie myśliwskie, dekorowanie „złomem”, odprawa myśliwych,
pokot oraz stosowanie sygnałów myśliwskich.
23. Na polowaniu myśliwy występuje w estetycznym ubiorze myśliwskim, a podczas oficjalnych spotkań
i uroczystości w łowieckim stroju organizacyjnym.
24. Myśliwy swoją obecnością i postępowaniem nie wprowadza nadmiernego niepokoju w łowisku, mając
na uwadze, że stanowi ono naturalne środowisko zwierzyny.
25. Myśliwi unikają sporów o upolowaną zwierzynę. W razie wystąpienia sporów rozstrzygają je w koleżeńskiej atmosferze, zgodnie z przyjętymi zasadami i przepisami.
26. Myśliwy uznaje psa myśliwskiego za towarzysza i pomocnika łowów, otacza go opieką,
dba o zaspokojenie jego potrzeb, nie zmusza do nadmiernego wysiłku. Starzejącemu się psu
zapewnia byt i spokojną starość.
27. Poszanowanie i godne obchodzenie się z upolowaną zwierzyną świadczą o kulturze myśliwego.
Obowiązkiem myśliwego jest prawidłowe zabezpieczenie i zagospodarowanie tuszy zwierzyny.
28. Myśliwy darzy trofea łowieckie poszanowaniem, prawidłowo je preparuje, konserwuje, przedstawia
do oceny i wyceny medalowej, godnie eksponuje, udostępnia na wystawy łowieckie oraz w celach
edukacyjnych.
29. Myśliwy okazuje wrażliwość i niesie pomoc w walce ze skutkami klęsk żywiołowych i innych
zdarzeń wpływających niekorzystnie na zwierzynę i środowisko.
30. Wszelkie wątpliwości co do postępowania w życiu organizacyjnym i na polowaniach myśliwy
rozstrzyga zgodnie z własnym sumieniu.

ZASADY TRADYCJI ŁOWIECKICH

Polska jest krajem o bogatych tradycjach łowieckich. W ponad tysiącletniej historii naszego państwa ukształtowały się różnorodne formy zwyczajów i ceremoniału łowieckiego. Od wieków w Polsce tworzył się bogaty język myśliwych, który stanowi istotny element dziedzictwa narodowego. W tradycji łowieckiej utrwaloną pozycję ma muzyka myśliwska, w tym sygnalistyka, a także kult patronów myśliwych.
Tradycje łowieckie stanowią formę pozamaterialnego dziedzictwa myśliwych, obejmują oprawę polowań i uroczystości łowieckich oraz wzbogacają życie myśliwych. W wielu środowiskach powstają i kultywowane są nowe zwyczaje, tworząc wspólny łowiecki dorobek.
1. Język łowiecki
Posługiwanie się językiem łowieckim, głęboko zakorzenionym w polskiej tradycji, jest obowiązkiem wszystkich myśliwych. Stanowi ważny element kultury łowieckiej i wyróżnia myśliwych pośród innych grup społecznych. Obejmuje szeroki zasób słownictwa dotyczącego w szczególności: naturalnego środowiska, zwierząt łownych, gospodarki łowieckiej, sokolnictwa, kynologii, broni, amunicji, ubioru, akcesoriów myśliwskich, tradycji, zwyczajów oraz polowań.
2. Sygnały myśliwskie
Sygnały myśliwskie stanowią nieodłączny element polowań. Są krótkimi utworami muzycznymi granymi na rogach myśliwskich. Stanowią dźwiękowy systemem komunikacji społecznej, a ich stosowanie służy usprawnieniu organizacji polowań zbiorowych, poprawie ich bezpieczeństwa oraz oprawie muzycznej.
Stosowanie sygnałów na polowaniu zbiorowym ma na celu porozumiewanie się myśliwych z naganką lub między sobą.
Sygnały myśliwskie dzielimy na porozumiewawcze, w tym uroczyste i właściwe, oraz sygnały pokotu. Sygnały właściwe służą organizacji polowania. Podczas polowania zbiorowego systemem pędzeń stosuje się zasadniczo trzy sygnały myśliwskie. Tradycyjnie należy używać oryginalnych sygnałów myśliwskich granych na rogach myśliwskich. Są nimi sygnały: „Naganka Naprzód”, „Zakaz strzału w miot” i „Rozładuj broń”. Ponadto często używanym sygnałem jest „Zbiórka myśliwych” rozumiana współcześnie jako zbiórka ogólna wszystkich uczestników polowania. Przerwę w polowaniu na posiłek sygnaliści oznajmiają sygnałem
„Posiłek”, a po jej zakończeniu grają „Apel na łowy”.
Sygnały uroczyste stanowią oprawę polowań oraz uroczystości łowieckich. Sygnały pokotu grane są dla uczczenia upolowanej zwierzyny.
Sygnałów „Powitanie”, „Pasowanie myśliwskie”, „Darz Bór” oraz wszystkich sygnałów pokotu wysłuchuje się w postawie stojącej, bez nakrycia głowy. Obowiązek zdejmowania nakryć głów nie dotyczy pocztów sztandarowych oraz sygnalistów myśliwskich.
Nuty trzydziestu najważniejszych dla praktyki i tradycji sygnałów myśliwskich w zapisie jednogłosowym znajdują się w załączniku nr 1 niniejszego zbioru zasad. Zbiór wszystkich

sześćdziesięciu sygnałów myśliwskich w zapisie jednogłosowym i wielogłosowym stanowi załącznik nr 2 i znajduje się w oddzielnym opracowaniu.

3. Odprawa myśliwych
Odprawa myśliwych rozpoczyna polowanie zbiorowe, umożliwia spełnienie regulaminowych wymogów formalnych w uroczystej oprawie.
Odprawę zarządza prowadzący polowanie. Sygnaliści stają po prawej stronie prowadzącego polowanie i grają sygnał „Zbiórka myśliwych”. Myśliwi ustawiają się naprzeciwko prowadzącego polowanie. Po lewej stronie prowadzącego polowanie staje naganka.
Po ustawieniu się uczestników polowania, na rozpoczęcie odprawy grany jest sygnał „Powitanie”, wysłuchiwany z odkrytymi głowami. Prowadzący polowanie wita gości, myśliwych, pomocników oraz łowisko, informuje o gatunkach, liczbie i płci zwierzyny objętej planem polowania, podaje liczbę miotów, przypomina zasady bezpieczeństwa, omawia stosowane sygnały myśliwskie oraz okazuje psy biorące udział w polowaniu. Informuje także o osobie odpowiedzialnej za apteczkę, podaje inne związane z polowaniem komunikaty oraz rozlosowuje karty stanowiskowe, rozpoczynając od gości.
Odprawę kończy sygnał „Apel na łowy”, po którym myśliwi udają się na pierwszy miot.

Schemat odprawy myśliwych

4. Ślubowanie myśliwskie
Ślubowanie wprowadza młodego myśliwego w świat łowiectwa. Zwykle przeprowadza się je w łowisku przed rozpoczęciem polowania zbiorowego (po powitaniu) lub przy innych okazjach, takich jak: posiedzenie okręgowej rady łowieckiej, zakończenie kursu dla nowo wstępujących, walne zgromadzenie koła łowieckiego i inne uroczystości łowieckie.
Na rozpoczęcie ślubowania myśliwskiego sygnaliści grają sygnał „Pasowanie myśliwskie” (sygnał wspólny dla kilku ceremonii). Podczas uroczystego ślubowania początkującemu myśliwemu powinien

towarzyszyć jego opiekun, sprawujący nad nim pieczę w czasie odbywania stażu. Ślubowanie przyjmuje najstarszy funkcją myśliwy.
Może mu asystować myśliwy posiadający „Złom” lub inny myśliwy, cieszący się dużym autorytetem. Ślubujący z odkrytą głową klęka na lewe kolano, twarzą do celebrującego, trzymając broń pionowo w lewej ręce i stopką opartą o ziemię przy lewym kolanie. Za ślubującym staje opiekun trzymając prawą rękę na jego lewym ramieniu. Myśliwi zdejmują nakrycia głowy i trzymają je w lewej ręce. Myśliwy powtarza za celebrującym tekst ślubowania:
Przystępując do grona polskich myśliwych ślubuje uroczyście:
– przestrzegać sumiennie praw łowieckich,
– postępować zgodnie z zasadami etyki łowieckiej,
– zachowywać tradycje polskiego łowiectwa,
– chronić przyrodę ojczystą,
– dbać o dobre imię łowiectwa i godność polskiego myśliwego.

Po wypowiedzeniu formuły myśliwy wstaje, a przyjmujący ślubowanie podaje mu rękę i wypowiada słowa: – Na chwałę polskiego łowiectwa bądź prawym myśliwym, niech Ci bór darzy!
Zebrani na odprawie myśliwi odpowiadają – Darz bór!, a sygnaliści grają sygnał „Darz Bór”. Po odegraniu sygnału myśliwi nakrywają głowy. Przyjmujący ślubowanie dziękuje opiekunowi za trud poniesiony podczas szkolenia. Ślubujący przyjmuje gratulacje i życzenia kolegów, a następnie wstępuje do szeregu.

5. Chrzest myśliwski
Chrzest myśliwski – to bardzo stary zwyczaj związany z upolowaniem pierwszej sztuki zwierzyny danego gatunku. Odbywa się na polowaniu zbiorowym, zwykle po skończonym miocie, a na polowaniu indywidualnym po podniesieniu zwierzyny.
Na rozpoczęcie chrztu myśliwskiego sygnaliści grają sygnał „Pasowanie myśliwskie”. Myśliwy z odkrytą głową klęka na lewym kolanie (od strony grzbietowej zwierzyny), trzymając w lewej ręce broń, opartą stopką na ziemi, przy lewym kolanie. Podczas chrztu wszyscy myśliwi uczestniczący w ceremonii przyjmują postawę stojącą oraz zdejmują nakrycia głowy (za wyjątkiem myśliwego dokonującego chrztu), trzymając je w lewej ręce.
Celebrujący nożem myśliwskim lub palcem znaczy czoło myśliwego chrzczonego farbą zwierzyny (przy drapieżnikach czyni to symbolicznie), wypowiadając następujące słowa:
Zgodnie z wielowiekową tradycją chrzczę Cię znakiem farby i Darz bór Ci życzę!
Myśliwy odpowiada: – Ku chwale polskiego łowiectwa!
Sygnaliści grają sygnał pokotu właściwy dla danego gatunku upolowanej zwierzyny drobnej oraz „Darz Bór”, kończący ceremonię.

6. Pasowanie myśliwskie
Gdy myśliwy upolował pierwszego grubego zwierza, wówczas odbywa się ceremoniał pasowania myśliwskiego. Na rozpoczęcie pasowania myśliwskiego sygnaliści grają sygnał „Pasowanie myśliwskie”. Pasowanie przeprowadza się tak, jak ceremonię chrztu, z tym że znaczenia farbą dokonuje się nożem lub kordelasem. Rota pasowania brzmi:
Zgodnie z wielowiekową tradycją pasuję Cię
na rycerza św. Huberta, znakiem farby Cię znaczę.
Bądź zawsze wierny kniei i dobrym obyczajom łowieckim, przestrzegaj prawa łowieckiego. Darz bór Ci życzę!
Myśliwy odpowiada: – Ku chwale polskiego łowiectwa!

Podczas wręczania złomu sygnaliści grają sygnał pokotu właściwy dla danego gatunku upolowanej zwierzyny grubej, a na koniec ceremonii pasowania myśliwskiego sygnał „Darz Bór”. Podczas ceremonii uczestnicy pozostają z odkrytymi głowami. W przypadku chrztu myśliwskiego i pasowania myśliwskiego, zwyczaj nakazuje, aby pozostawić farbę do końca polowania.
Gdy myśliwy upolował pierwszego grubego zwierza na polowaniu indywidualnym, to ceremonii pasowania może dokonać inny myśliwy. Wówczas na najbliższym polowaniu zbiorowym przeprowadza się symboliczne pasowanie, polegające na odegraniu sygnału „Pasowanie myśliwskie” oraz złożeniu gratulacji.

7. Dekorowanie gałązką „złomu”
Zwyczaj dekorowania gałązką „złomu” honoruje myśliwego oraz jest wyrazem czci upolowanej zwierzyny grubej. „Złom” to odłamana (nieodcięta!) gałązka z drzewa lub krzewu charakterystycznego dla łowiska, w którym upolowano zwierza.
„Złom” na polowaniu zbiorowym zazwyczaj wręcza prowadzący polowanie, a na polowaniu indywidualnym myśliwy towarzyszący. W przypadku braku osoby towarzyszącej, myśliwy dekoruje zwierza
„złomem”, a jego część zakłada na kapelusz.
Ceremoniał odbywa się bezpośrednio po upolowaniu zwierzyny, przed patroszeniem. Myśliwy staje od strony grzbietowej zwierza ułożonego tak, aby był widoczny otwór wlotowy kuli. Prowadzący ceremonię wkłada jedną część „złomu” zwierzynie do gęby (w przypadku dzika do gwizdu), jako „ostatni kęs”, drugą część kładzie w miejscu wlotu pocisku, a następnie odłamuje z niej kolejną część „złomu” umaczaną w farbie i podaje lewą ręką na kapeluszu, kordelasie lub nożu myśliwemu (który upolował zwierza). Jednocześnie podaje mu prawą dłoń i życzy – Darz bór! Podczas wręczania złomu sygnaliści grają sygnał pokotu właściwy dla danego gatunku upolowanej zwierzyny grubej. Przy wręczaniu „złomu” za upolowanie drapieżnika nie należy wkładać do pyska ostatniego kęsa. Myśliwy nosi „złom” do końca polowania.

8. Pokot
Pokot – to tradycyjny zwyczaj zakończenia łowów, wyrażający szacunek myśliwych dla upolowanej zwierzyny.

Upolowana zwierzyna na miejsce pokotu zwożona lub znoszona jest z należnym poszanowaniem. Miejsce pokotu powinno być uprzednio przygotowane, wyścielone gałązkami iglaków, trzciną lub innymi dostępnymi w danym miejscu gałązkami.
Na pokocie zwierzyna układana jest w sposób estetyczny według obowiązującej hierarchii łowieckiej, każdy gatunek w odrębnym rzędzie – kolejno: łosie, jelenie europejskie, jelenie sika, daniele, muflony, dziki, sarny; w następnych rzędach zwierzyna drobna poczynając od drapieżników: borsuki, lisy, kuny, tchórze, jenoty, szopy pracze, norki amerykańskie; kolejne rzędy zajmują: zające, dzikie króliki, a następnie układane jest ptactwo: jarząbki, słonki, bażanty, kuropatwy, grzywacze, dzikie gęsi, dzikie kaczki, łyski. Zwierzynę układa się na prawym boku.
W przypadku większej liczby zwierzyny drobnej danego gatunku, co dziesiątą sztukę wysuwamy o pół długości tuszy do przodu. Drapieżniki układamy z wyprostowanymi kitami w przedłużeniu linii grzbietu. Tradycja nakazuje uczestnikom polowania nieprzekraczania zwierzyny ułożonej na pokocie.
Pokot zarządza prowadzący polowanie. Sygnaliści stają po stronie grzbietowej zwierzyny (prawej od prowadzącego polowanie) i grają sygnał „Zbiórka myśliwych”. Myśliwi na pokocie ustawiają się z bronią naprzeciwko prowadzącego polowanie od strony głów upolowanej zwierzyny zwróconych w ich kierunku. Naganka staje po lewej stronie prowadzącego polowanie prostopadle do szeregu myśliwych (pozostając w kamizelkach ochronnych).
Na rozpoczęcie pokotu sygnaliści grają sygnał „Koniec polowania”. Prowadzący polowanie ogłasza wyniki polowania lub składa raport z jego przebiegu najwyższemu funkcją myśliwemu. Następnie odbywa się otrąbienie pokotu, podczas którego sygnaliści grają (zgodnie z hierarchia łowiecką) sygnały pokotu właściwe dla wszystkich gatunków lub grup upolowanej zwierzyny. Prowadzący polowanie ogłasza i dekoruje króla polowania oraz wicekrólów. Sygnaliści grają sygnał „Król polowania”. Na zakończenie pokotu prowadzący dziękuje uczestnikom za udział w polowaniu, a łowisku za dary. Ostatnim akcentem pokotu jest sygnał „Darz Bór”. Sygnałów pokotu oraz sygnału „Darz Bór” uczestnicy polowania wysłuchują z odkrytymi głowami.

9. Kult świętego Huberta
Formami kultu patrona myśliwych – są polowania hubertowskie, uroczystości hubertowskie w kołach łowieckich, okręgach oraz na szczeblu centralnym PZŁ, w tym msze hubertowskie, a także inne oznaki kultu świętego Huberta, takie jak kapliczki, obrazy oraz kamienie. Uroczystości ku czci świętego Huberta odbywają 3 listopada, według scenariusza przyjętego przez organizatorów. Świetności uroczystościom hubertowskim dodaje uroczysta oprawa.

10. Uroczyste polowania
W polskiej tradycji łowieckiej do szczególnie uroczystych należą polowania hubertowskie i wigilijne. W niektórych kołach łowieckich organizowane są także polowania sylwestrowe i noworoczne oraz rozpoczynające i kończące sezon.
Polowanie hubertowskie
Polowanie hubertowskie należy do polowań o szczególnym znaczeniu w tradycji łowieckiej. Zazwyczaj poprzedza je msza hubertowska, odprawiana w kościele, kaplicy lub w łowisku. Odznacza się ona uroczystym ceremoniałem, udziałem sztandaru koła, myśliwską oprawą muzyczną i wystrojem ołtarza. Hubertowskie łowy powinna kończyć biesiada myśliwska połączona z degustacją kuchni myśliwskiej, na którą zwyczajowo zapraszani są przedstawiciele miejscowych władz i osoby współpracujące z kołem łowieckim. W biesiadzie myśliwi uczestniczą wraz z rodzinami.
Polowanie wigilijne
Polowanie wigilijne to najstarsze tradycyjne polskie polowanie. Tradycja nakazuje aby było to polowanie krótkie, zakończone życzeniami i łamaniem się opłatkiem. W wigilijnym dniu prastarym zwyczajem myśliwi symbolicznie dzielą się opłatkiem i karmą ze zwierzyną.

11. Sztandar łowiecki
Sztandar jest najważniejszym znakiem i symbolem wyróżniającym, jednoczącym oraz podnoszącym prestiż danej zbiorowości. Wobec sztandaru należne są szacunek i honory. Godne obchodzenie się ze sztandarem powinno dotyczyć jego prezentowania podczas uroczystości, transportu oraz przechowywania.
Sztandar prezentowany jest przez poczet sztandarowy. Towarzyszy członkom PZŁ w najważniejszych i uroczystych wydarzeniach życia organizacyjnego oraz w momentach szczególnych dla myśliwskiej wspólnoty.
Zasady zachowania pocztu sztandarowego określa ceremoniał sztandarowy przyjęty uchwałą NRŁ.

Ceremoniał sztandarowy

Sztandar łowiecki jest symbolem Polskiego Związku Łowieckiego oraz zrzeszonych w nim kół łowieckich i myśliwych. Stanowi najgodniejszy znak duchowej więzi, jedności i prawości polskiego łowiectwa, prezentowany w najważniejszych momentach iwydarzeniach w życiu Polskiego Związku Łowieckiego oraz w wystąpieniach zewnętrznych. Jest zarazem symbolem zbiorowej i osobistej godności polskich myśliwych. Poprzez swą symbolikę wyraża szczytne wartości duchowe, ideowe i moralne polskiego łowiectwa, jego wielowiekowe tradycje oraz współczesne cele naszego zrzeszenia. Symbolika ta i płynące z niej przesłania zobowiązują nas do poszanowania przyrody i etycznego wypełniania myśliwskich powinności. Dlatego sztandarom powinniśmy okazywać należny honor i szacunek w każdej sytuacji – podczas oficjalnych prezentacji, a także podczas transportu i przechowywania. Sztandar mogą posiadać:

Polski Związek Łowiecki – na szczeblu centralnym, jako zrzeszenie myśliwych i kół łowieckich.
Okręgi PZŁ – jako okręgowe organy zrzeszenia.
Koła Łowieckie – jako osoby prawne i podstawowe ogniwa organizacyjne PZŁ.
Kluby specjalistyczne PZŁ.
Podstawę prawną do posiadania i używania sztandaru stanowi Statut Polskiego Związku Łowieckiego.

SZTANDAR KOŁA ŁOWIECKIEGO
Ranga i znaczenie sztandaru wymaga, aby koło łowieckie ubiegające się o posiadanie sztandaru posiadało dorobek co najmniej 10 lat nienagannej działalności organizacyjnej oraz wykazywało się poszanowaniem tradycji i etyki łowieckiej.
Koło łowieckie podejmuje poprzez Walne Zgromadzenie Członków uchwałę o fundacji sztandaru. W sprawie podjętej uchwały powinna być zasięgnięta opinia Okręgowej Rady Łowieckiej i Zarządu Okręgowego PZŁ. Procedura fundacji sztandaru powinna mieć następujący przebieg:
1) powołanie komitetu fundacyjnego,
2) powołanie rodziców chrzestnych sztandaru,
3) określenie terminów realizacji fundacji sztandaru,
4) przyjęcie propozycji projektu sztandaru i zaopiniowanie jego wzoru przez Zarząd Okręgowy,
5) wystąpienie do Okręgowej Rady Łowieckiej z prośbą o nadanie sztandaru i wystawienie aktu jego
nadania,
6) określenie, w uzgodnieniu z Okręgową Radą Łowiecką, terminu przekazania sztandaru.

Przekazanie sztandaru kołu łowieckiemu powinno odbywać się uroczyście z udziałem sztandaru Okręgowej Rady Łowieckiej, sztandarów zaprzyjaźnionych kół łowieckich i organizacji współpracujących z kołem. Sztandar prezesowi koła przekazuje najwyższy rangą przedstawiciel PZŁ lub Prezes Okręgowej Rady Łowieckiej, Łowczy Okręgowy lub inny upoważniony członek ORŁ lub ZO PZŁ. Uroczystość powinna być uświetniona sygnałami i muzyką myśliwską.

UDZIAŁ SZTANDARU W UROCZYSTOŚCIACH
I SZTANDAR POLSKIEGO ZWIĄZKU ŁOWIECKIEGO
Polski Związek Łowiecki może prezentować swój sztandar podczas:

– uroczystości przekazania sztandaru Okręgowi Polskiego Związku Łowieckiego,
– krajowych zjazdów delegatów PZŁ,
– uroczystości związanych z kultem św. Huberta,
– przekazywania tytułu honorowym członkom PZŁ,
– pogrzebu zasłużonych działaczy PZŁ,
– uroczystości jubileuszowych PZŁ,
– uroczystości, narodowych, (państwowych), samorządowych i religijnych (na zaproszenie organizatorów), – jeżeli tego wymaga dobro PZŁ,
– innych szczególnie ważnych wydarzeń dla PZŁ, na podstawie decyzji Prezesa NRŁ lub Łowczego Krajowego.

II SZTANDAR OKRĘGU PZŁ
Sztandar Okręgu Łowieckiego reprezentuje polskie łowiectwo tego okręgu na forum społecznym oraz myśliwskim w regionie i może być prezentowany podczas:

– krajowych zjazdów delegatów PZŁ – na zaproszenie NRŁ,
– okręgowych zjazdów delegatów PZŁ,
– łowieckich uroczystości rocznicowych,
– pogrzebu zasłużonych działaczy PZŁ,
– uroczystości związanych z kultem św. Huberta,
– wręczania na terenie okręgu odznaczeń łowieckich ogólnokrajowych i okręgowych,
– przekazywania sztandaru kołom łowieckim,
– uroczystości państwowych, samorządowych i religijnych (na zaproszenie), jeżeli tego wymaga dobro PZŁ,
– innych, szczególnie ważnych wydarzeń dla PZŁ, zgodnie z decyzją Prezesa ORŁ lub Łowczego Okręgowego.

III SZTANDAR KOŁA ŁOWIECKIEGO
Sztandar koła łowieckiego jest wyrazem więzi braci myśliwskiej, a także uzewnętrznieniem szczytnych wartości i celów polskiego łowiectwa. Sztandar koła może brać udział w:

– okręgowych zjazdach delegatów PZŁ, na zaproszenie ORŁ,
– odznaczaniu koła odznaczeniami,
– walnych zgromadzeniach koła,
– uroczystościach rocznicowych w okręgu i w kole,
– pogrzebie myśliwego,
– uroczystościach związanych z kultem św. Huberta,
– uroczystości ślubowania myśliwych,
– uroczystościach państwowych, samorządowych, religijnych i innych uroczystościach regionalnych (na
zaproszenie), jeżeli wymaga tego dobro PZŁ,
– innych uroczystościach, wg decyzji zarządu koła, np. w otwarciach i zamknięciach wystaw łowieckich,
festiwalach myśliwskich itp.

OPIS SZTANDARU
Sztandar stanowi płat tkaniny o wymiarach zazwyczaj 100 x 100 cm, przymocowany do drzewca zakończonego grotem (głowicą sztandaru). Barwa tkaniny nie powinna nawiązywać do barw państwowych (biało – czerwonych). Celowym jest, aby lewy płat (rewers) był w kolorze zieleni (P ANTONE 568C, 369C, 376C), na którym umieszcza się aktualny znak organizacyjny PZŁ. Kolorystyka iornamenty prawego płata (awersu) są dowolne, przy czym powinny być na nich uwzględnione: nazwa i godło koła, motywy charakterystyczne dla koła, jego łowisk lub elementy regionalne, herby samorządów itp. Dobór motywów, ich układ i kolorystyka powinny nawiązywać do polskich lub regionalnych tradycji łowieckich przy równoczesnym odpowiednim wyrazie artystycznym. Na sztandarze koła łowieckiego nie mogą być umieszczane godło państwowe, ani symbole odznaczeń np. „Złomu” lub „Medalu św. Huberta”, jeżeli koło nie jest do tego uprawnione. Do przydrzewcowej krawędzi płata powinny być przyszyte kółeczka mocujące go do drzewca. Pozostałe krawędzie powinny być obszyte frędzlami o długości 6-8 cm.
Drzewce o przekroju okrągłym lub ośmiokątnym składa się z dwóch części, łączonych gwintowanymi tulejami. Dolna część drzewca zakończona jest metalowym okuciem, zwanym „stopką”. Płat do drzewca mocowany jest za pomocą pręta wsuwanego w śruby wkręcone w drzewce. Na pręt nasuwa się kółeczka metalowe przyszyte do płata. Na drzewcu mogą być umieszczone gwoździe pamiątkowe.
Głowica sztandaru (grot), nakręcana na drzewce, powinna być wykonana w formie czytelnego z obu stron odlewu emblematu PZŁ lub nawiązywać do symboliki historii łowiectwa, koła, regionu. Grotu nie może stanowić godło państwowe. W metalowej podstawie grotu może być schowek na akt fundacyjny sztandaru (pismo zawierające datę rozwinięcia, wykaz inicjatorów, projektantów, wykonawców, fundatorów, rodziców i innych osób). Wszystkie części metalowe płata i drzewca oraz gwoździe pamiątkowe, powinny być wykonane z niekorodującego metalu.
Pod grotem, na drzewcu można zamocować w zależności od okoliczności:
1) wstęgę orderową PZŁ o szerokości 3,5 cm i długości 90 cm, tworząc z niej kokardę o zwisających
wzdłuż drzewca końcach, zakończonych frędzlami. Wstęga orderowa ma barwy wstęgi orderowej odznaczeń
PZŁ,
2) czarną wstęgę żałobną, podobnie wiązaną o szerokości 9,5 cm i długości od 75 cm do 90 cm, zakładaną
na uroczystości żałobne,
3) biało – czerwoną wstęgę o szerokości 9,5 cm długości 90 cm, zakładaną na uroczystości narodowe
(państwowe),
4) długości wstęg podane są bez frędzli. Zaleca się aby długość szarf nie była większa od długości
płata sztandaru.

Do zabezpieczenia sztandaru służy pokrowiec o formacie nieco większym od płata sztandaru wraz z frędzlami. Drzewce po rozkręceniu należy przechowywać w pokrowcu do tego celu przeznaczonym. Można, jako osłonę przed deszczem stosować folię ochronną.
Uzupełnienie sztandaru stanowią trzy szarfy dla członków pocztu o szerokości 10 cm i długości 2,15 m. Szarfy mają barwy wstęgi orderowej PZŁ i są zakończone frędzlami koloru złotego. Nosi się je z prawego barku do lewego boku, gdzie powinny być spięte rozetą z tego samego materiału co szarfy.
Za godne przechowywanie sztandaru odpowiada zarząd koła. Sztandar, ze względu na możliwość deformacji, najlepiej przechowywać rozwinięty w oszklonej gablocie.

POCZET SZTANDAROWY
Powierzenie zaszczytu noszenia lub asystowania sztandarowi jest wyrazem uznania dla myśliwego, jego postawy etycznej i zasług łowieckich. Do pocztu sztandarowego powołuje się myśliwych prawych i dobrze się prezentujących. Na przewodniczącego pocztu (zajmującego miejsce z prawej strony sztandaru) powołuje się osobę doświadczoną i znającą ceremoniał sztandarowy. Chorążym (sztandarowym) powinna być osoba silna i wytrzymała fizycznie. Trzeci członek pocztu stanowi asystę.
Wszyscy członkowie pocztu powinni występować w stroju organizacyjnym, w kapeluszu myśliwskim oraz w pełnej gali z odznaczeniami i kordelasem noszonym na rapciach, wbiałych rękawiczkach i z założonymi szarfami. Zimą dopuszcza się do stroju myśliwskiego płaszcz, będący elementem stroju organizacyjnego, lub kurtkę zimową koloru zielonego. Sztandarowy, jak i pozostali członkowie pocztu, powinni dobrze znać właściwe chwyty sztandaru i przyjmowane postawy.
CHWYTY I KOMENDY DLA POCZTU SZTANDAROWEGO
Poczet wykonuje chwyty sztandarem na wydawane przez prowadzącego uroczystość komendy, a w czasie ceremonii kościelnych i pogrzebowych samoistnie. Poczet sztandarowy obowiązują postawy:

Baczność (postawa zasadnicza), 2) Prezentuj,
Spocznij,
Na ramię,
Do nogi,
Salutowanie – w miejscu i w marszu.
Baczność – Chorąży trzyma sztandar postawiony na stopce, przy prawej nodze, na wysokości czubka buta. Drzewce przytrzymuje prawą ręką powyżej pasa, a łokieć tej ręki lekko przyciska do korpusu ciała. Lewa ręka opuszczona jest wzdłuż szwów spodni. Asysta stoi na baczność.

CHWYTY I KOMENDY DLA POCZTU SZTANDAROWEGO
Poczet wykonuje chwyty sztandarem na wydawane przez prowadzącego uroczystość komendy, a w czasie ceremonii kościelnych i pogrzebowych samoistnie. Poczet sztandarowy obowiązują postawy:

Prezentuj – chorąży z postawy „zasadniczej” podnosi prawą ręką sztandar do położenia pionowego przy prawym ramieniu (dłoń prawej ręki na wysokości barku), lewą ręką chwyta drzewce sztandaru tuż pod prawą ręką, którą później opuszcza na całą długość i obejmuje nią dolną część drzewca. Asysta przyjmuje postawę „baczność”.

Spocznij – chorąży trzyma sztandar przy prawej nodze. Lewa nogę stawia w pozycji spocznij. Asysta stoi na spocznij.

Na ramię – chorąży kładzie drzewce prawą ręką, pomagając sobie lewą, na prawe ramię i trzyma je pod kątem 45 stopni. Płat sztandaru musi być oddalony od barku przynajmniej na szerokość dłoni.

Do nogi – z położenia „prezentuj” lub „na ramię” chorąży przenosi sztandar prawą ręką (przy pomocy lewej) do nogi, ustawiając stopkę przy czubku buta prawej nogi. Asysta stoi w pozycji „spocznij”.

Salutowanie w miejscu – wykonuje się z postawy „prezentuj”. Chorąży, w zależności od sytuacji, robi zwrot w prawo (w lewo) w skos z równoczesnym wysunięciem lewej nogi w przód na odległość jednej stopy i pochyla sztandar w przód pod kątem 45 stopni, przenosząc go następnie, po czasie salutowania, do pozycji „prezentuj”. Salutowanie w miejscu i w marszu wykonuje się w momentach szczególnie podniosłych, np.: w trakcie grania hymnu, sygnałów myśliwskich „Pasowanie myśliwskie”, „Darz Bór”, odsłaniania pomników i tablic pamiątkowych, składania kwiatów i wieńców, czczenia zmarłych minutą ciszy, na komendy prowadzącego uroczystości oraz podczas uroczystości religijnych w momentach uzgodnionych z celebransem.

Salutowanie w marszu – w marszu salutuje się sztandarem przez opuszczenie go z położenia „na ramię” do położenia takiego jak „salutowanie w miejscu”.

PRZEKAZANIE SZTANDARU KOŁU ŁOWIECKIEMU

Przekazanie, rozwinięcie i poświęcenie sztandaru łowieckiego jest aktem szczególnie uroczystym dla społeczności myśliwych. Przed przekazaniem i rozwinięciem sztandar nie może być używany publicznie. Uroczystość odbywa się w obecności myśliwych w strojach organizacyjnych PZŁ, przedstawicielach organów naczelnych i okręgowych, przy udziale zaprzyjaźnionych kół łowieckich i zaproszonych gości. Prestiżu ceremonii dodaje obecność pocztu sztandarowego Okręgowej Rady Łowieckiej i pocztów innych kół. Pożądany jest jak najliczniejszy udział publiczności. Przebiegiem uroczystości kieruje wyznaczona osoba (zwykle z grona zespołu fundacyjnego lub władz koła), która wydaje pocztowi komendy. Ceremonia przekazania sztandaru może odbywać się podczas uroczystości o charakterze świeckim lub religijnym, wówczas organizatorzy uzgadniają przebieg ceremoniału z celebransem, uwzględniając zapisy niniejszego regulaminu.
Uroczystość rozpoczyna sygnał myśliwski „Powitanie”. Prowadzący wita zebranych, a następnie podaje komendę : „Sztandary – wprowadzić”. W momencie wprowadzania i odprowadzania sztandarów wszyscy zajmują postawę stojącą, a sygnaliści grają zwykle: „Marsz św. Huberta”. Jako ostatni wchodzą członkowie komitetu fundacyjnego, wnosząc nierozwinięty sztandar, który będzie przekazywany i układają go na przygotowanym stoliku przykrytym zielonym suknem.
Na rozpoczęcie ceremoniału sztandarowego sygnaliści grają sygnał: „Pasowanie myśliwskie”.
Prowadzący lub rodzice chrzestni zwracają się do najwyższego rangą przedstawiciela PZŁ o przekazanie sztandaru. Ten odczytuje akt nadania, a następnie dokonuje przekazania sztandaru na ręce prezesa koła, który przyklęka na prawe kolano, ujmuje narożnik płata sztandaru i całuje go, po czym wstaje.
Przekazujący sztandar wygłasza sentencję: Przekazuję Wam sztandar (wymienia nazwę koła), jako symbol pięknych idei prawego łowiectwa oraz znak Waszej koleżeńskiej i organizacyjnej wspólnoty. Działając i polując pod nim, bądźcie wierni wyobrażeniom na tym sztandarze ujętym, kultywujcie najlepsze tradycje naszych przodków. Noście ten sztandar wysoko, doznajcie pod nim wiele myśliwskich satysfakcji i zadowolenia. Niech Wam święty Hubert i bór darzą!
Przyjmujący prezentuje z obu stron płaty sztandaru, po czym zwraca się do stojącego obok pocztu sztandarowego:Przekazuję pod Waszą straż i opiekę najcenniejszy symbol naszego koła. Strzeżcie go jak prawdziwego skarbu dla nas i dla potomnych.
Sztandarowy występuje do przodu, zatrzymuje się trzy kroki przed sztandarem i odpowiada: Przyrzekamy go strzec.
Następnie przyklęka na prawe kolano, całuje skraj sztandaru, wstaje, przejmuje sztandar, robi w tył zwrot i wstępuje na dotychczas zajmowane miejsce, przyjmując postawę zasadniczą.

Podczas uroczystości powinna być wyłożona Księga Pamiątkowa Sztandaru celem złożenia podpisów przez osoby wbijające gwoździe pamiątkowe.
Uroczystości przekazania i poświęcenia sztandaru może towarzyszyć akt odnowienia ślubowania myśliwskiego. Wówczas asystujący prezesowi myśliwi przyklękają na prawe kolano przy płacie sztandaru, wyciągają prawe ręce ze złożonymi dwoma palcami doślubowania, dotykając nimi płatu sztandaru. Wszyscy pozostali członkowie koła, zprezesem włącznie, stojąc w postawie zasadniczej z dwoma palcami uniesionymi do ślubowania, powtarzają za prezesem rotę ślubowania:
Przyjmując ten sztandar, symbol prawego łowiectwa, ślubujemy uroczyście: przestrzegać sumiennie praw łowieckich, postępować zgodnie z zasadami etyki łowieckiej, zachowywać tradycje polskiego łowiectwa, chronić przyrodę ojczystą, dbać o dobre imię łowiectwa i godność polskiego myśliwego.
Sygnaliści grają sygnał „Darz Bór”.
Na zakończenie uroczystości prowadzący podaje komendę „Sztandary – odprowadzić”.
Podczas odprowadzania sztandarów sygnaliści grają marsz myśliwski (np. Marsz Św. Huberta), a na zakończenie uroczystości sygnał „Pożegnanie”.
UROCZYSTOŚĆ POGRZEBOWA
Udział sztandaru w pogrzebie myśliwego jest ważną posługą o znaczeniu kulturowym, będącą zarazem elementem tradycji łowieckich. Posługa ta należna jest każdemu z myśliwych, a w przypadku zasłużonych działaczy właściwa jest również obecność sztandaru Okręgowej Rady Łowieckiej. W przypadku pogrzebów członków honorowych PZŁ, zasłużonych działaczy szczebla centralnego w uroczystości powinien brać udział sztandar PZŁ.
Podczas uroczystości pogrzebowych:
1) myśliwi, a zwłaszcza poczet sztandarowy, mówca żałobny, delegaci idący z wieńcami oraz niosący
trumnę, powinni być ubrani w stroje organizacyjne lub ubiory wyjściowe,
2) w miejscach kultu religijnego poczet staje za trumną lub urną zmarłego,
3) przy mogile poczet ustawia się możliwie blisko trumny i przyjmuje postawę „zasadniczą”,
4) podczas uroczystości pogrzebowej sygnał myśliwski należy grać po mowie pożegnalnej, przed złożeniem
trumny lub urny do grobu. Zaleca się odegrać sygnał „Darz Bór”, „Pożegnanie” lub „Koniec polowania”.
5) przy składaniu trumny lub urny do grobu poczet przyjmuje postawę „prezentuj” i „salutowanie w
miejscu

3. Po zakończeniu ceremonii sztandar zostaje odprowadzony.

INNE UROCZYSTOŚCI
Sztandar koła lub okręgowej rady łowieckiej może uczestniczyć także w innych uroczystościach państwowych, samorządowych, uroczystościach organizowanych przez PZŁ oraz może być wystawiany na ekspozycjach łowieckich, pod warunkiem zapewnienia jego należytej ochrony i poszanowania.

Strój organizacyjny wraz z dysktyncjami

ŁOWIECKI STRÓJ ORGANIZACYJNY
1. Strój organizacyjny członka PZŁ składa się z marynarki, letniej koszuli i spodni (dla pa spódniczki)
koloru zielonego oraz płaszcza jesienno-zimowego, uszytych wg wzoru zatwierdzonego przez NRŁ.

2. Do stroju obowiązuje biała koszula, zielony gładki krawat, na którym ewentualnie może być
umieszczone logo PZŁ, czarne buty, czarny pasek oraz czarne lub ciemnozielone skarpetki.

3. Do stroju przynależy zielony sznur zakończony ozdobną metalową kocówką z oznakami PZŁ (wg wzoru
zatwierdzonego przez NRŁ), noszony z prawego ramienia do pierwszego od góry guzika zapinajacego
marynarkę. Uzupełnieniem stroju może być kordelas zawieszony pionowo na rapciach wzdłuż szwu lewej
nogawki spodni, tak aby rękojeść była widoczna na tle marynarki.

4. Umieszczone na kołnierzu dystynkcje określają pozycję myśliwego w organizacyjnej hierarchii.

a) Złote (stylizowana gałązka jedliny z szyszkami oraz obszyciem obrzeży kolorem karminowym)

Prezes NRŁ,
Łowczy Krajowy
b) Złote (stylizowana gałązka jedliny z szyszkami oraz obszyciem obrzeży w kolorze dystynkcji)

członkowie honorowi PZŁ,
wszyscy członkowie organów krajowych PZŁ (Naczelna Rada Łowiecka, Zarząd Główny PZŁ, Główny Sąd
Łowiecki, Kapituła Odznaczeń Łowieckich, Główna Komisja Rewizyjna, Główny Rzecznik Dyscyplinarny)
c) Złote (stylizowana gałązka jedliny bez szyszek oraz obszyciem obrzeży w kolorze dystynkcji),

członkowie stałych komisji problemowych Naczelnej Rady Łowieckiej
d) Srebrne (stylizowana gałązka jedliny z szyszkami oraz obszyciem obrzeży kolorem karminowym)

Prezes Okręgowej Rady Łowieckiej
Łowczy Okręgowy
e) Srebrne (stylizowana gałązka jedliny z szyszkami oraz obszyciem obrzeży w kolorze dystynkcji)

wszyscy członkowie organów okręgowych PZŁ (Okręgowa Rada Łowiecka, Zarząd Okręgowy PZŁ, Okręgowy Sąd
Łowiecki, Okręgowa Komisja Rewizyjna, Okręgowy Rzecznik Dyscyplinarny)
f) Srebrne (stylizowana gałązka jedliny bez szyszek oraz obszyciem obrzeży w kolorze dystynkcji)

członkowie stałych komisji problemowych Okręgowej Rady Łowieckiej
g) Zielone (stylizowana gałązka jedliny z szyszkami oraz obszyciem obrzeży kordonkiem w kolorze
dystynkcji)

Prezesi kół łowieckich Łowczowie
h) Zielone (stylizowana gałązka jedliny bez szyszek oraz obszyciem obrzeży w kordonkiem kolorze
dystynkcji)

pozostali członkowie PZŁ
5. Po wygaśnięciu pełnienia funkcji prawo noszenia dystynkcji pozostaje. Dystynkcja różni się wówczas
od dotychczasowej brakiem obszycia obrzeża. Nie dotyczy to Prezesa NRŁ i Łowczego Krajowego, którzy
zachowują noszoną dystynkcję dożywotnio.